Software usability

Waarom kan alle software niet makkelijk zijn?

Iedereen heeft het wel eens gehad: je gebruikt een computerprogramma en kunt maar niet voor elkaar krijgen wat je wilt doen. Je weet dat het mogelijk moet zijn. Gisteren deed je collega/kind/partner/vriend nog hetzelfde. Maar waarom werkt het niet voor jou? Waarschijnlijk heeft het programma zo veel knoppen, menu's, instellingen en functies, dat je er in verdwaalt.

Niks om je voor te schamen, want je bent verre van de enige met dit probleem. Ik ben werktuigbouwkundig ingenieur en voor mijn werk gebruik ik CAD-software. CAD is een computer hulpmiddel dat een ingenieur gebruikt om 3D-modellen te maken van wat hij uiteindelijk wil bouwen. Deze softwarepakketten zijn door de jaren heen zo groot geworden, dat je een 5-daagse cursus nodig hebt om ze te gaan gebruiken. En dat is alleen nog maar de inleidende cursus.

Elk stukje software (programma/app/website) begint klein. Er zijn maar een paar functies en je hebt maar een paar knoppen nodig om ze te bedienen. De software is waarschijnlijk niet super gebruiksvriendelijk en ziet er niet zo mooi uit, maar het is echt gemakkelijk en je bent er snel vertrouwd mee. Elke gebruiker is er dol op, vooral vanwege de eenvoud. Het is nieuw, het voorziet in een behoefte en het kan gebruikers niet schelen dat het er zo slecht uitziet.

Maar als de kern van het product klaar is (of in ieder geval is vrijgegeven), beginnen mensen nieuwe functies toe te voegen. In het begin komt dat omdat een klant (of veel klanten) erom vraagt. Na verloop van tijd vragen ook marketeers en verkopers om extra functies. Dit steeds maar toevoegen van nieuwe opties wordt 'feature creep' genoemd. Zonder iemand die dit in toom houdt, iemand die alleen de functies selecteert die het product daadwerkelijk beter maken, explodeert de software uiteindelijk.

Websites

Websites hebben een ander probleem. Tegenwoordig moeten ze werken op een 'groot' computerscherm en op een 'klein' scherm van een smartphone. Er zijn veel trucs en 'best practices' om dit te bereiken, maar ik zal hier niet op die details ingaan. Dat is iets wat Diana waarschijnlijk ooit in een andere post zal bespreken.

Het eerste wat de meeste mensen doen bij het bouwen van een mobiele website, is het vervangen van de tekstlinks in de menu's door icoontjes. Inmiddels kennen de meeste mensen de standaard icoontjes, zoals de 3 stippen of lijnen voor 'menu' en het tandwiel voor 'instellingen'. Maar als je begint na te denken over icoontjes die specifiek zijn voor jouw website, kan het echt moeilijk worden. Ze moeten beschrijvend maar niet cryptisch zijn. Maar hoe weet je welke van de twee je hebt gemaakt?

Iets anders, dat ook een persoonlijke frustratie is, is het overmatige gebruik van Javascript. Websites die (te) veel gebruiken worden zo traag en het gebruik van Javascript voegt vaak zelfs niet eens functionaliteit toe. Javascript moet functioneel zijn, niet gebruikt worden om alles er mooi en flitsend uit te laten zien. Ik haat het als ik ergens op wil klikken en het "scherm beweegt". Of er verschijnt en keuzemenu terwijl ik aan het typen ben verschijnt (geweldig!) maar zodra ik op het gewenste resultaat klik, verandert de lijst en selecteer ik iets heel anders…aaaah.

En dan is er nog reclame. Hoe vaak moet je wel niet zoeken naar de informatie waarvoor je kwam tussen alle banners en advertenties? Als je zoals ik ben, sluit je die website meteen en zoek je de informatie wel ergens anders. Diana is een beetje koppiger en knipt gewoon alle rommel eruit om over te houden wat ze echt wil lezen. Dus voor iedereen met een website zoals net beschreven. We weten dat je wat geld wilt verdienen, maar laat alsjeblieft zien waar je gebruikers voor komen, niet wat jij wilt dat ze zien. Als de informatie op jouw site goed is, betalen mensen je uiteindelijk wel.

UX vs (grafisch) design

Gelukkig zijn er manieren om websites, apps en software in het algemeen bruikbaar te maken. Zoals gezegd is dit meestal niet haalbaar voor startende bedrijven, omdat het veel tijd en geld kost. In die fase moet je je zeker eerst richten op je basisproduct. Maar begin zo snel mogelijk met kijken naar het ontwerp van je software, als je eenmaal voorbij die eerste fase bent. Niet het ontwerp van de code, maar de kant die de gebruikers zien.

Dit begint met het product er mooi uit te laten zien. Als je geen grafisch ontwerper bent, kunt je er een inhuren. Het helpt echt om een professional na te laten denken over je icoontjes en kleurenschema's. Je denkt misschien dat het 'maar de buitenkant' is, maar een klant weet dat niet. Zij zien alleen de buitenkant, dus dan kan die er maar beter goed uitzien. Voor alle duidelijkheid: alleen software engineers gebruiken platte html pagina's. Alle anderen klikken ze weg zodra ze die zien, vooral als ze ervoor moeten gaan betalen.

Nog belangrijker is hoe gebruikers zich voelen als ze je site gebruiken. Zijn ze gefrustreerd omdat het moeilijk is om te de informatie die ze nodig hebben te vinden, of zijn ze komen ze graag terug omdat het gebruik makkelijk en leuk is. Je kunt natuurlijk wachten tot gebruikers feedback gaan geven om daar achter te komen, maar het is beter om gebruikerstesten te doen terwijl je het product ontwikkelt. Je kunt zien hoe mensen jouw product gebruiken en leert hoe je het makkelijker voor hen maakt om het te gebruiken en kunt dit meteen implementeren. De feedback die je krijgt van de testers is altijd anders dan jij of zelfs een professionele UX-designer verwacht.

We hebben deze methode niet zelf bedacht. We hebben het gelezen in een boek dat bij ons aansloeg, 'don't make me think'. Het beschreef precies wat we voelden en dachten over slecht ontworpen websites en software. En het gaf ons oplossingen en richtlijnen om een geweldige gebruikerservaring te ontwerpen voor onze gebruikers. We hebben nog niet veel gebruikerstesten gedaan, 1 om precies te zijn. Maar die ene test gaf ons al nuttige feedback en de bevestiging dat we er echt meer moeten gaan doen en dat we daar tijd voor moeten gaan vrijmaken.

Software moet voor iedereen zijn

Software zou niet alleen voor de techies en geeks moeten zijn. Het moet voor iedereen bruikbaar zijn. Uiteraard is er een verschil tussen software voor professioneel gebruik (zoals 3D CAD of Photoshop) en software die dagelijks door iedereen wordt gebruikt. Hoewel ook software voor professionals goed ontworpen moet zijn, is het oké als training nodig is.

In alle andere omstandigheden zouden mensen geen training nodig moeten hebben als ze software willen of moeten gebruiken. Het is onze plicht als softwareontwikkelaars en -ontwerpers om software te ontwerpen en te bouwen die mensen het gevoel geeft dat zij de touwtjes in handen hebben. Ja dat is moeilijk, maar jouw gebruikers mogen nooit het werk doen dat jij te moeilijk, vervelend of saai vindt. Zij moeten nooit hoeven na te denken.

Dit is waar wij bij jodiBooks voor staan. Elke functie die we overwegen toe te voegen wordt grondig bekeken om er zeker van te zijn dat het absoluut nodig is. Telkens als Diana 'extra werk' moet doen, herinneren we ons eraan dat diet het voor al onze gebruikers gemakkelijker zal maken. We proberen nooit jargon te gebruiken en als het echt moet, zullen we het uitleggen. Mensen moeten zo min mogelijk tijd doorbrengen op onze site. Dit klinkt misschien raar, maar als onze site zo makkelijk te gebruiken is, kunnen mensen hun waardevolle tijd besteden aan de dingen die ze echt leuk vinden. Dat is onze missie.